Roan A. Asselman is redacteur bij nieuws- en opiniemedium Doorbraak, voormalig zakenadvocaat en voorzitter van het Custodes Instituut. Op 24 oktober stelde hij in Antwerpen zijn boek ‘Amerika Ontrafeld. Over de cultuurstrijd die een natie verscheurt’ voor. De redactie van het Instituut sprak met Roan over zijn nieuwe boek.

Roan, het Custodes Instituut focust zich, zoals je weet, op de Lage Landen. Waarom moeten wij ons bezig houden met een land als de Verenigde Staten?

Asselman: ‘Over het algemeen, omdat de Verenigde Staten de belangrijkste handelspartner is van België buiten de Europese Unie en de imperfecte verzekeraar van deze relatieve — relatieve (!) — wereldvrede. België en Nederland verwaarlozen hun relaties met Amerika op eigen risico. Een risico dat we beter niet zouden nemen.

Het Custodes Instituut is uiteraard niet prioritair bezig met het economische of het militaire. We denken aan de culturele grondslagen van gemeenschap en natie. De Verenigde Staten zijn volgens mij in deze een kanarie in de koolmijn voor West-Europa. Als het regent in Washington D.C., dan druppelt het meer dan eens in Brussel en Amsterdam, en dat gedruppel, dat wordt steeds vaker en sneller een stortbui.’  

Een voorbeeld?

‘Denk aan de abortuskwestie. Toen het Amerikaans Hooggerechtshof haar bestaande jurisprudentie herzag, stonden ook België en Nederland op stelten. Eigenlijk is het vreemd dat er zoveel aandacht wordt besteed aan een rechterlijke beslissing die geen enkele Belg of Nederlander raakt, maar de progressieve goegemeente erkende natuurlijk dat een conservatieve heropflakkering in Amerika ook een invloed kan hebben op het debat in onze contreien.’

‘Amerika Ontrafeld’ is eigenlijk een waarschuwing?

‘Ja, onder andere. Maar nog meer dan een waarschuwing, is het een handleiding. Kijk, culturele debatten zijn vaak een stuk volwassener in de VS dan in de Lage Landen. Daarmee bedoel ik dat tegengestelde ideeën en meningen over een toegewijde aanhang en onderbouwde argumenten beschikken. Beide zijden “zijn elkaar waard”. Zo krijg je een debat dat die naam ook waardig is.

Het abortusdebat is hier een goed voorbeeld van. Probeer in België of Nederland maar eens een ‘pro-life’ standpunt te verkondigen. De verkettering laat meestal niet lang op zich wachten. In de Verenigde Staten is dat in bepaalde kringen en op bepaalde plaatsen ook zo, maar niet op nationaal niveau. Ongeveer de helft van de bevolking omschrijft zichzelf als ‘pro-life’; honderd miljoen Amerikanen het zwijgen opleggen is moeilijker dan enkele tienduizenden Belgen.’

We zagen ook hoe in Brussel tienduizend mensen deelnamen aan een protestmars naar aanleiding van de dood van George Floyd.

‘Een goed voorbeeld. De dood van Floyd was een tragedie, maar de conclusies die getrokken werden, ook in België, waren toch bijzonder verregaand. Zijn dood was niet enkel het gevolg van opzettelijk handelen door de agenten, er zat ook nog eens een racistisch motief achter. Daar kom je alleen mee weg als het incident kadert binnen een reeds bestaand narratief van discriminatie en onderdrukking. De details van de concrete gebeurtenis zijn dan minder belangrijk. 

Wat bedoel je met een “narratief”?

‘Sinds mensenheugenis vertelt de mens verhalen. In elke uithoek van de wereld, binnen elke cultuur en binnen elke beschaving hult de mens zich in verhalen die hem een houvast bieden en zijn leven richting geven. Zo’n verhaal wordt echter niet zonder reden verteld. Ze sturen de totstandkoming van een gemeenschappelijke werkelijkheid. Een zorgvuldig onderhouden narratief is dan ook een bijzonder krachtig wapen voor de gehaaide politicus of politica.’

Een wapen bestaande uit woorden?

‘Een narratief plaatst individuele verhalen, anekdotes, in een maatschappelijke context of een partijgebonden denkkader. Ze verbindt het persoonlijke met het universele en openbaart of creëert patronen en betekenis. De dood van Floyd werd netjes in het narratief van structureel racisme geplaatst. Of dit een concreet voorbeeld was van dit soort racisme, was minder belangrijk. Het werkte, en precies omdat het een narratief was dat integraal deel uitmaakt van de wordingsgeschiedenis van de republiek.’

We hadden het al over abortus en racisme, maar wat denkt u van het transgenderisme dat tevens vanuit de Verenigde Staten lijkt over te waaien?

‘Ik denk dat je moet vertrekken vanuit een empathische houding. Mensen die ervan overtuigd zijn dat ze in het verkeerde lichaam werden geboren, zien af. Zij verdienen geen hoongelach, noch een simpele je m’en fous. 

Empathie is evenwel niet hetzelfde als onverschilligheid. Eén — maar zeker niet het enige — probleem met de transideologie is de conceptuele uitwissing van ‘man’ en ‘vrouw’, mijns inziens waardevolle categorieën. “Een man is iedereen die zich man voelt”, is een schoolvoorbeeld van een cirkelredenering. Het is een aanslag op de logica. Daarnaast doen we kinderen in de naam van “tolerantie” verschrikkelijke dingen aan. Het conservatisme mag zeker ‘compassionate’ zijn, maar het mag niet overhellen aan een onvoorwaardelijke aanvaarding van wat niet kan worden aanvaard. Dat zou een grote vergissing zijn.’

Wat is de belangrijkste boodschap van je boek?

‘Dat cultuur belangrijk is. Het hoogste marginaal belastingtarief of de interestvoet op leningen zijn uiteraard niet onbelangrijk, maar raken niet aan de ziel van een natie. Of ongeboren kinderen deel uitmaken van onze gemeenschap, doet dat wel. Of religieus geweld op onze straten toegelaten wordt, doet dat wel. En of grondrechten door een toevallige meerderheid aan de kant kunnen worden geschoven, doet dat ook. Een begroting op orde krijgen is belangrijk, maar een helder idee over een nationale identiteit, is nog veel belangrijker.’

Amerika Ontrafeld. Over de cultuurstrijd die een natie verscheurt is nu te koop.