Op 1 maart waren Rik Torfs en Joren Vermeersch de sprekers van dienst op de derde gespreksavond van het Custodes Instituut. Vooraleer de gespreksavond van start ging, had de voorzitter van het Instituut de kans om Vermeersch, jurist, historicus en auteur van o.a. Vlaanderens Waanzinnigste Eeuw (Borgerhoff & Lamberigts), te interviewen over het conflict tussen Oekraïne en Rusland en de sympathie van sommige leden van de westerse ‘rechterzijde’ voor Vladimir Poetin.
ROAN ASSELMAN: Hoe ziet u de oorlog evolueren?
JOREN VERMEERSCH: De oorlog is een menselijke tragedie van de eerste orde, die liever gisteren dan vandaag moet stoppen. Maar ik vrees dat Rusland momenteel niet bereid is tot een duurzame vrede. Vooreerst zijn de ambities van Rusland nog niet behaald, zoals Poetin bevestigde in zijn interview met Tucker Carlson. Hij ziet Oekraïne als een historisch onderdeel van Rusland.
Het finale oorlogsdoel van Rusland blijft daarom ongewijzigd: Oekraïne opnieuw opnemen binnen de Russki Mir, de ‘Russische wereld’. Ofwel in de vorm van een vazalregime zoals dat van dictator Lukashenko in Wit-Rusland, wat het initiële plan was, ofwel via directe inlijving en annexatie. Al lijkt Rusland nu vooral te mikken op een combinatie van beide. Daarenboven neemt vandaag het militair overwicht van Rusland op Oekraïne met de dag toe, als gevolg van de (de facto) Amerikaanse wapenboycot tegen Oekraïne. Er vloeit al vier maand lang geen enkele kogel, obus of luchtdoelraket meer vanuit de V.S. naar Oekraïne. Dat is een enorme game-changer in deze oorlog.
Moet Europa dan bijspringen?
De Europese militaire industrie is vandaag niet in staat om op zijn eentje Oekraïne adequaat te bevoorraden. Waarom zou Poetin dan een staakt-het-vuren langs de huidige frontlijn overwegen? Zijn legers rukken opnieuw op. Poetin respecteert alleen kracht. Wie zwak is vermorzelt hij. Op een druk bekeken interview naar aanleiding van de tweede verjaardag van de invasie pochte Dimitri Medvedev, voormalig president en huidig veiligheidsadviseur van Poetin, dat Charkiv, Odessa en Kiev allemaal ‘Russische steden’ zijn die dit of komend jaar zullen worden ‘bevrijd’.
Ook is het geen toeval dat Poetin weigerde te antwoorden op deze heldere vraag van Tucker Carslon: “Bent u tevreden met wat u reeds veroverd heeft in Oekraïne?” Hij zal slechts een staakt-het-vuren overwegen als er tegenover het Russische leger een krachtig Oekraïens leger staat dat verder oprukken onmogelijk maakt. Als het Westen Oekraïne daar niet toe in staat stelt, is het alternatieve scenario helaas bijzonder grimmig. Dan gaan de Russen blijven doorduwen tot ze ver voorbij Kiev zijn. En dan mag Europa zich opmaken voor een vluchtelingenstroom van Bijbelse omvang, waarbij deze van 2022 in het niet valt.
Stopt Vladimir Poetin bij Oekraïne, denkt u?
Ik denk dat de geopolitieke implicaties voor de rest van Europa grimmig zijn. De hele Russische natie zou bij een overwinning zwelgen in een imperialistische overwinningsroes, te vergelijken met die in Duitsland na de verovering van Polen in 1939. Dat zal het risico op volgende invasies acuut maken. Er zijn namelijk nog een heleboel andere ex-kolonies van Rusland, die allemaal significante Russische minderheden hebben en die Poetin tot de historische Russische ‘invloedssfeer’ rekent. Ook die landen staan nog op het lijstje om “gedenazificeerd” te worden. Vandaag al wordt de regering van Moldavië op de Russische televisie omschreven als “het regime in Chisinau”. Zij komen als eerste aan de beurt. Daarna komen Estland, Letland en Litouwen in het vizier, in die volgorde.
Poetin beseft heel goed dat de ‘nucleaire paraplu’ van het Westen hol is. Niemand in Washington, Parijs of Londen zou een nucleaire aanval overwegen als Poetin zijn tanks op Estland, Letland en Litouwen afstuurt, ook al zijn dat NAVO-bondgenoten. Dat wordt een conventionele slijtageslag, net zoals in Oekraïne. En daarin is Rusland qua productie en bereidwillige mankracht voorlopig sterker. Ook gaat Poetin ervan uit dat de publieke opinies in West-Europa en de V.S. niet bereid zullen zijn om een totale oorlog tegen Rusland te riskeren voor het Balticum. Hij gaat er dus van uit dat het westen de Baltische staten opnieuw in de steek zal laten.
Ik benadruk “opnieuw”, want we deden dat in 1945 in het verdrag van Potsdam al eens eerder. Poetin is naast een imperialist met grootheidswaanzin ook een gokker, net zoals Hitler dat was. Hij zál die gok wagen, als de omstandigheden dat toelaten. Meer en meer Europese leiders beseffen dat, wat de grote nervositeit en de oproepen tot herinvoering van de dienstplicht in verschillende lidstaten verklaart.
Enkel kracht kan Poetin stoppen, zegt u. Vanwaar moet die komen?
Van het bundelen van de militaire productiecapaciteit van het verzamelde Westen én onze bondgenoten in Oost-Azië: Japan en Zuid-Korea. We moeten in de bevoorrading van Oekraïne “all-in” gaan, net zoals de Russen dat deden, en dat koppelen aan een aanbod tot vrede. Maar dat kan maar lukken wanneer de Verenigde Staten daar mee hun schouders onder zetten.
Niet alleen laten zij Oekraïne vandaag als een baksteen vallen, ook voor het blokkeren van de munitieleveringen heeft de V.S. nooit zijn volle gewicht er tegen aan gegooid. Pas in september 2023, nadat hun zomeroffensief stukgelopen was op de Russische mijnenvelden, kregen de Oekraïners hun eerste en laatste Amerikaanse tanks. Amper een dertigtal stuks, waaruit de toptechnologie eerst rigoureus was verwijderd. En dat terwijl de V.S. er een paar duizend had staan in reserve in de woestijn in Nevada. Idem dito wat de jachtvliegtuigen betreft. Ook daar hebben ze duizenden van in reserve. De Oekraïners kregen er geen enkel. Dat is onbegrijpelijk.
Poetin interpreteert dat als een teken van zwakte. Die beslissing speelde mee in diens berekening om te volharden in zijn invasie, ondanks de grote verliezen. Ondertussen escaleerde Poetin vrolijk verder, zonder op de V.S. te wachten. Een praktisch voorbeeld: de V.S. weigeren ballistische raketten aan Oekraïne te geven, ook al verklaart Oekraïne zich bereid die enkel binnen de eigen grenzen te gebruiken. Deze maand kwam in het nieuws dat Iran 400 ballistische raketten aan Rusland schenkt om Oekraïne te bombarderen. De strategie van Biden is één grote mislukking gebleken.
Maar als de Verenigde Staten wel hadden gewild…
Dan had dit een kortere oorlog kunnen zijn, ja. Dan was het misschien mogelijk geweest voor de Oekraïners om de Russen tijdig terug te drijven naar de grens van voor de invasie van 24 februari 2022. Met ‘tijdig’ bedoel ik: voor de mobilisatie en de overschakeling op een oorlogsindustrie in Rusland het invasieleger weer sterk aan kracht deden winnen, wat zich vanaf vorige zomer begon te manifesteren. Terugkeren naar die grens is trouwens nog altijd het hoogst haalbare. Rusland is bereid tot een nucleaire aanval als het gaat om de verdediging van de Krim. Dat geven de Russen nooit meer af.
Onder de Republikeinen, de Amerikaanse rechterzijde, bestaat er een niet te onderschatten sympathie voor het Rusland van Vladimir Poetin.
Dat is het resultaat van een uitgekiende propaganda-strategie van het Poetin-regime en in het bijzonder van de FSB, de Russische geheime dienst, die een heel departement heeft dat zich toelegt op de beïnvloeding van de publieke opinie in Westerse staten. Dat doet de FSB via eigen staatsmedia als Russia Today en Sputnik, maar ook via het verspreiden van fake news door middel van bots en door Russische agenten, die de identiteit van Westerse burgers aannemen op sociale media. Zogenaamde ‘nuttige idioten’ in het Westen doen dan de rest om de boodschap verder te verspreiden. Daarbij doel ik op eigen burgers in het Westen die sceptisch staan tegenover alles wat in onze mainstream-media verkondigd wordt, maar daarentegen makkelijk Russische desinfo voor waar aannemen, hoe grotesk die ook moge zijn.
Denk aan het cowboy-verhaal dat de CIA in Oekraïne geheime labo’s zou hebben opgestart voor de aanmaak van offensieve biologische wapens. Dat is een evident een sneer van Rusland naar de achteraf fout gebleken claim van de V.S. over biologische wapens in Irak, die de V.S. gebruikte om dat land in 2003 aan te vallen. En toch nemen veel mensen in het Westen dat voor waar aan. Op het hoofdkwartier van de FSB in Moskou lachen ze zich een breuk met de goedgelovigheid van een deel van onze publieke opinie. Deze kanalen worden niet alleen ingezet om via fake news de publieke steun in het Westen voor hulp aan het belegerde Oekraïne te ondergraven.
Ze worden ook gebruikt voor het aanblazen van de ‘culture war’ in het Westen zelf, om dat te verdelen en te verzwakken, in het bijzonder binnen de V.S. Kleine voorbeelden van woke-excessen, die er wel degelijk zijn, worden daarbij opgeblazen tot een existentiële bedreiging voor heel conservatief Amerika. Daarbij zet Rusland zichzelf in de markt als een bastion van zuivere christelijke moraliteit, onbezoedeld door de woke- en de genderideologie. Dat heeft aantoonbaar succes, getuige het dwepen met Poetin door personen en groot bereik binnen de conservatieve scène, denk aan Tucker Carlson. Hierdoor is een flink deel van de Amerikaanse conservatieven gaan geloven dat Vladimir Poetin effectief de grote verdediger is van de ‘echte christelijke waarden’. Dat heeft grote implicaties. Want dit gegeven speelt mee in de hardnekkige blokkering door MAGA-republikeinen van verdere munitieleveringen aan Oekraïne.
En hebben ze een punt?
Helemaal niet. Rusland is géén conservatief land. Mensen die door Rusland gereisd hebben, zoals ikzelf, beseffen dat meteen. Zeventig jaar van dictatoriaal communisme hebben het maatschappelijke weefsel daar helemaal ontwricht. Dat is mede als gevolg van de totale verstaatsing van solidariteit, waar ook wij ons voor moeten hoeden. Rusland is hierdoor in extreme mate geïndividualiseerd. De Russische maatschappij is geërodeerd tot een geatomiseerd geheel van consumptiegerichte burgers, die zeer materialistisch denken, en dit op een niveau dat dat van Europa en zeker van de Verenigde Staten ver overschrijdt. Eénoudergezinnen zijn er de norm. Rusland is wereldrecordhouder in het aantal echtscheidingen en ook in het aantal abortussen. Er is een gigantisch heroïneprobleem. Om van het legendarische alcoholisme nog te zwijgen, evenals van het huiselijke geweld dat daarbij komt kijken. Prostitutie en pornografie zijn er alomtegenwoordig.
Feitelijk is Rusland, door 70 jaar van materialistische kaalslag onder het communisme, een anti-conservatieve maatschappij geworden. Slechts twee subgroepen vormen daarom een uitzondering: de gelovige orthodoxen en de moslims. Die laatsten hebben overigens een snel groeiend demografisch aandeel binnen Rusland. Dat is de werkelijke aard van de maatschappij waar Amerikaanse conservatieven dwepen. Als zij dan toch een buitenlands voorbeeld zoeken om te idealiseren, kijken ze beter over de grens met Mexico (glimlacht). Het zo vaak verfoeide Mexico… Dat is, in tegenstelling tot Rusland, op sociaal-ethisch vlak wél een conservatieve maatschappij. Of ze kunnen kijken naar Zuid-Europese landen als Portugal, Spanje, Griekenland of Italië, en evident ook naar centraal-Europese landen als Polen: landen met intergenerationele solidariteit, hechte familiebanden, een dito gemeenschapscultuur en een springlevende christelijke publieke cultuur.
Is het pact van Vladimir Poetin met de Russisch-Orthodoxe Kerk plat opportunisme, of is de Russische president écht op zoek naar die conservatievere samenleving?
Ik wil best geloven dat Vladimir Poetin de conservatieve waarden met behulp van de Orthodoxe Kerk opnieuw wil reconstrueren, maar dat is niet uit idealisme maar uit utilitaristische en imperialistische redenen: christelijk-conservatieve waarden zorgen voor solidere gezinnen met hogere geboortecijfers. Belangrijk hierbij: Rusland is een sterk vergrijzende samenleving die demografisch krimpt, het moslimdeel uitgezonderd.
Maar zelf kan Poetin uiteraard onmogelijk als een conservatieve christen worden beschouwd. Hij verliet zijn gezin, eens hij zijn vrouw niet meer aantrekkelijk vond, om er een nieuwe te starten met een veel jongere gymnaste. In die zin is hij mainstream-Russisch: pakken wat je kan. En hij liet al tal van mensen die hem in de weg liepen vermoorden. Evenmin een teken van oprecht christelijk geloof. Tegelijk aanziet hij de Russisch-Orthodoxe Kerk als een nuttige machtsbasis en een middel om het volk aan de staat te binden. Maar overschat de resultaten van deze politiek niet. De Russen weten dat hun Patriarch Kyrill een corrupte KBG-agent was en dat hij dat nog steeds is. Onder jonge generaties slaat de secularisering er even hard toe als bij ons. Er is daar geen moreel-conservatieve ‘awakening’ aan de gang.
Maar Poetin lijkt met zijn cultuuranalyse dus wel de — of één — zwakke plek van het Westen te hebben gevonden. Sommige leden van Amerikaans en Europees Rechts gaan zelfs zo ver om een nominaal conservatieve ‘sterke man’ boven de democratie te plaatsen.
Zeker binnen de populistische MAGA-vleugel van de Republikeinse Partij heb je inderdaad mensen die vinden dat het doel maar beter de middelen heiligt, als het gaat over het uitbannen van links-liberale ideeën zoals de woke-gedachte, de genderideologie en het promoten van multiculturalisme. Zulke mensen vrezen dat je dit alles niet meer via democratische weg kan terugdringen. Democratie is namelijk voor een groot deel sociologie. Naar mate het demografische aandeel van de zogenaamde ‘WASP-Amerikanen (de blanke protestant-christelijke Amerikanen) afneemt zal ook hun politieke macht afnemen, is het doemscenario dat zij elkaar aanpraten. Dat brengt sommigen tot onaanvaardbare conclusies, zoals het verkiezen van een conservatieve dictatuur boven de democratie, al blijft dat een kleine minderheid.
Persoonlijk denk ik overigens dat MAGA-republikeinen zich misrekenen in de gevolgen van immigratie voor de politieke verhoudingen in de V.S. In tegenstelling tot de migratie naar Europa, die voor een groot deel islamitisch is, gaat dat in de V.S. vrijwel exclusief om katholieke Latino’s. Die hebben in moreel-filosofisch opzicht veel meer met hen gemeen dat met de links-liberale elite. We zagen in de vorige verkiezing al dat de Republikeinen steeds meer Latino’s kunnen verleiden met hun conservatieve standpunten, onder meer rond abortus en de genderkwestie. Maar om concreet op uw vraag te antwoorden: Amerika is een land met democratische instituties die véél sterker zijn dan we in Europa vaak aannemen. Het is de bakermat van de democratie. En dat zal het blijven. Alle doemgepreek daarover ten spijt.
Conservatieven moeten dus niet wanhopen. Geldt dat ook voor ons?
Ja. Ik denk zelfs dat we optimistisch mogen zijn. Er zijn heel veel ‘closet conservatives’. De stille meerderheid van de mensen denkt nog steeds conservatief op ethisch en cultureel vlak. Neem nu het voornemen van de Vivaldi-coalitie om de abortustermijn verder op te trekken. Dat komt niet opgeborreld uit de Vlaamse maatschappij. Een zwijgende meerderheid is daar geen vragende partij voor.
Overigens is het aandeel ‘closet conservatives’ bij jongere mensen groter dan bij de baby boomers. De boomers groeiden op in een katholiek Vlaanderen met hechte gezinnen en veel cohesie in de maatschappij. Velen van hen, met name de universitair geschoolde elite, vond dat ‘verstikkend’ en ging zich daar van afzetten via de links-liberale gedachte. Individuele vrijheid nastreven werd het hoogste goed en daardoor uiteindelijk ook een morele plicht. Dat kwam in de praktijk vooral neer op een steeds verregaandere seksuele permissiviteit, mogelijk gemaakt door de komst van de pil, met een sterke stijging van het aantal echtscheidingen tot gevolg. Tegelijk werd door deze culturele elite toen alles wat ‘anders’ is omarmd. Zie de gedachte dat een etnisch en daardoor ook cultureel diverse maatschappij superieur zou zijn aan de mono-culturele maatschappij die Vlaanderen tot voor enkele decennia altijd is geweest.
U ziet een positieve verandering onder jongere kiezers?
Bij de hedendaagse jongeren ligt dat inderdaad helemaal anders. Zij zagen het psychologische leed van kinderen in gescheiden gezinnen, ofwel omdat ze er zelf in opgroeiden of dat zagen bij hun vrienden. Dat verklaart mee waarom veel jongeren vandaag opnieuw een positieve keuze maken voor het huwelijk. De sterke stijging van het aandeel huwelijken dat in een echtscheiding uitmondt, die we zagen van de jaren zeventig tot negentig, zet zich niet langer door. Tegelijk groeiden de jongeren van vandaag, anders dan de baby-boomers, op in een multiculturele maatschappij met een sterk verkleurende schoolomgeving. Eerder dan te resulteren in de harmonieuze mengeling waar links-liberalen idealiserend van uitgingen, blijkt dat vaker een spontane segregatie te genereren bij scholieren langs taalkundige en culturele lijnen. Jongeren romantiseren de multiculturele gedachte niet. Ze beschouwen die als een feit, maar niet langer als een ideaal.
Tegelijk heeft de confrontatie met het ‘anders’ zijn van veel hun leeftijdsgenoten, in het bijzonder met de moslims, deze jongeren bewuster gemaakt van hun eigen ‘anders’ zijn. Dat heeft op zijn beurt geleid tot een sterker cultureel identiteitsbesef. Was het bij scholieren in de jaren zestig tot negentig nog hip om jezelf een ‘wereldburger’ te noemen en te voelen, dan beseffen de scholieren van vandaag dat dat een hol begrip is.
Het zogenaamde ‘wereldburgerschap’ is in werkelijkheid niets meer dan een uiting van een gebrek aan kennis. Enkel mensen die niet beseffen hoe ‘anders’ andere culturen wel niet zijn, meten zich die titel aan. De 21ste eeuw brengt ons dus twee paradoxen die linksliberalen niet hadden voorzien. Het doorslaan van de seksuele permissiviteit onder de vorige generatie zorgt ervoor dat hedendaagse jongeren er opnieuw een conservatiever waardenpatroon op na houden. En de multi-culturaliteit zorgt ervoor dat zij een sterker identiteitsbesef hebben. Dat alles zal zich de komende decennia in het stemhokje vertalen met een groter electoraal aandeel voor rechts-conservatieve partijen en dat in heel West-Europa.
0 Comments