Op 20 december verscheen van de hand van Herman De Dijn, emeritus hoogleraar wijsbegeerte en adviseur van het Custodes Instituut, een opiniestuk over het failliet van de westerse vooruitgangsmentaliteit.

“Is er een uitweg tussen vooruitgangsgeloof en doemdenken, een uitweg die niet uitmondt in een of ander soort transhumanisme? In zijn recente film, Perfect Days, lijkt Wim Wenders zo’n uitweg te tonen. In de betonnen jungle van het supermoderne Tokyo zijn oases van menselijkheid te vinden waar individuen, hoe eenzaam ook in zekere zin, een ‘gelukt’ leven lijken te kunnen leiden.

Zo’n individu is de man wiens werk erin bestaat publieke toiletten te reinigen. Elke dag heeft hetzelfde stramien: opstaan, wassen en tandenpoetsen, met de auto naar de toiletpanden rijden en ze reinigen, op de middag in een parkje lunchen en de bomen en de mensen observeren, ’s avonds in een eettent het avondmaal gebruiken, wat lezen voor het slapengaan. Tijdens het rijden van het ene toiletcomplex naar het andere luistert de man naar oude cassettes met muziek uit de jaren zeventig en tachtig (bijvoorbeeld Lou Reeds Perfect Day). Zo zijn Perfect Days, zo is geluk … in Tokyo!

Verwachting

Is de oplossing dan ‘cultiver son jardin’, zoals Voltaire al voorstelde? De vraag is dan: is die oplossing beschikbaar voor iedereen, en onder welke voorwaarden? Bij de toiletreiniger wordt de voorwaarde stilzwijgend getoond: het gaat om een haast onbewust rituele manier van leven, waarin niet de verwachting van iets nieuws, iets anders, maar de herhaling centraal staat. De herhaling van telkens hetzelfde werk met zorg uitgevoerd, de contemplatie van de boom op de lunchplek, telkens weer gefotografeerd, de zwijgzame aandacht voor individuen rondom zich. Het perfecte in het imperfecte, in de meest gewone vorm van leven, hangt hier duidelijk samen van een religieuze erfenis: met resten van shintoïsme en boeddhisme.

Maar hoe ‘cultiver son jardin’, wanneer men tegelijk beseft dat de wereld in brand staat? Wanneer men beseft dat het vooral onschuldige kinderen en zwakken zijn, ‘marginale’ groepen en volkeren, niet zelden opgezadeld met de neveneffecten van vooruitgang en imperialisme, die de voornaamste slachtoffers daarvan zijn. Ondanks haar ongelooflijk vernuft en kunnen lijkt de menselijke soort niet bekwaam het kwaad en het lijden uit te schakelen. Integendeel, dat vernuft en die technologie lijken die zelfs ten top te drijven. Hoe dáármee te leven?”

Lees het volledige stuk via deze link.