Ik durf het aantal kinderen en jongeren dat onvertrouwd is met de Bijbel niet te raden. When shit happens roepen ze ‘karma’ naar elkaar. Sommige jongeren vragen zich af of er bijles wiskunde in de kerk wordt gegeven omdat ze het liedbord met de nummers zien. Bovendien zijn pizza en bier plaatsvervangend ‘manna’ voor brood en wijn. Er zijn met andere woorden weinig Christelijke en theologische concepten die (nog) gekend zijn onder jongeren. Bovendien leven we in een tijd waarin de grote verhalen zo zwaar ingeboet hebben aan geloofwaardigheid dat we ze uiteindelijk verlaten hebben. Wat doen we dan met het grote verhaal dat de Bijbel heet?

Een groot verhaal?

Is het een historisch verslag? Of een sprookjesachtige mythe? Een boek met ethische adviezen? Een poëtisch hoogstandje? Een spannende mysterieuze thriller? Een filosofisch traktaat? Laat ons zeggen dat de Bijbel dit alles omvat. De uitdaging luidt dan ook dat je een mythe niet historisch-wetenschappelijk mag lezen, maar evenmin mag je van een historische waarheid een legende maken. De Bijbel valt simpelweg niet in één hokje te duwen. Helaas maken bepaalde groepen, zoals atheïsten en fundamentalisten, zich hier wel eens schuldig aan.

Graag bekijk ik één verhaal in wat meer detail. Er is namelijk één verhaal, één thema dat — mijns inziens — bijzonder goed aansluit bij de leefwereld van jongeren: de Ark van Noach. Noach krijgt de opdracht van God om een ark te bouwen om zo de mensheid te redden van een onheilspellende zondvloed. Uiteraard is dit geen historisch verslag, wel een geloofsverhaal dat doorspekt is met relevante en motiverende waarden voor de jongeren die opgroeien in een complexe samenleving.

De ark in vloeibare tijden

We leven in een vloeibare samenleving. En dan heb ik het niet over een stromende rivier, maar eerder over een verzameling van vijvers en plassen, onoverzichtelijk en chaotisch.

Onzekerheid domineert het leven, en niets lijkt nog een lang leven beschoren te zijn. De zogenaamde wegwerpcultuur manifesteert zich ook op het relationele gebied. Vroegere vooraanstaande waarden en normen gaan op in rook. Jongeren moeten leven met veel twijfels, veroorzaakt door de onvoorspelbaarheid van de huidige bestaansconditie. Een logische gevolgtrekking is het feit dat zij  geen of moeilijker voorzorgsmaatregelen kunnen treffen om mogelijk onverhoedse tegenspoed of onheil te voorkomen. De tijden van broosheid en onzekerheid zijn onomkeerbaar. We dromen van een voorspelbare en vooral veilige wereld waarop we onvoorwaardelijk kunnen vertrouwen. Met andere woorden: zo’n wereld klinkt eerder utopisch in de oren.

Hoe kunnen we arken interpreteren in onze vloeibare samenleving? En hoe kunnen zij een inspiratiebron zijn voor jongeren? Ik onderscheid enkele zaken:

Con-structie. Een Ark bouwt zich niet alleen en heeft een planmatige aanpak nodig. Het vereist samenwerking en het samenbrengen van middelen en vaardigheden. Ook het vermogen om kritisch na te denken is hierin onontbeerlijk. Samen-bouwen aan een zinvol project biedt eveneens een tegengewicht voor de individualisering die zo eigen is aan de hedendaagse samenleving. Het is belangrijk dat jongeren een doel voor ogen hebben en weten dat ze er niet alleen voor staan. In tijden waar alles in twijfel getrokken wordt door middel van de zogenaamde ‘deconstructie’ en (passief) nihilistische tendensen, kan de ark staan voor een positief en constructief verhaal. Ook het oefenen van geduld is hierbij een belangrijke waarde voor de millenial aangezien zij de zogenaamde ‘instant-bevredigingsmentaliteit’ weet te neutraliseren.

Safety first. Een ark kan gezien worden als een fundament, een stabiele plek, een soort reddingsboei of ankerpunt, kortom een veilige haven waar verdraagzaamheid en gelijkwaardigheid hoogtij vieren. Het is een plek waar je je even terug kan trekken — ver weg van enkele mild ogende afleiders zoals daar zijn: social media die niet zelden leiden tot oppervlakkigheid, maar zeker ook tot stress, angst en depressie. Mentale gezondheid blijft een bijzonder belangrijke uitdaging met betrekking tot jongeren.

Tabula rasa. In het originele verhaal beloofde God aan Noach een volledig nieuwe wereld die hoop en vrede met zich zou meebrengen, en uiteindelijk wordt de ark aan land gebracht. Wie droomt hier nu niet eens van? Volledig opnieuw beginnen en alle foutieve beslissingen en schadelijke ideologieën vaarwel zeggen. Of is het naïef om te geloven dat we op eender welk moment het roer kunnen omgooien? In ieder geval klinkt een kans op een nieuw begin romantisch in de oren.

Inclusie. De Ark bood bescherming aan een diverse groep van levende wezens. Vandaar dat we dit ook kunnen linken aan het beschermen van diversiteit en het erkennen van de waarde van verschillende ervaringen en perspectieven. Ook bij het bouwen van de ark is het belangrijk dat mensen zich verbinden en samenwerken, ongeacht hun achtergrond.

Liefde en respect voor de Schepping. Een zeer actueel onderwerp! Vele jongeren maken zich zorgen over de impact van klimaatverandering op hun toekomst. Ze eisen dat politieke partijen en overheden actie ondernemen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Maar ook de relatie tussen mens en dier zien we op een positieve manier vertegenwoordigd in het verhaal.

Arken bouwen

Moeten we nu allemaal de Bijbel lezen en arken bouwen? Niet persé, maar moge duidelijk zijn  hoeveel rijkdom één Bijbelverhaal kan omvatten en hoe toepasbaar dit kan zijn voor jongeren. Let wel op, want er schuilen ook uitdagingen om de hoek. Het eigentijds maken van de Bijbelse verhalen kan immers ook louter het eigenbelang of een ideologische agenda dienen.

De Bijbel spreekt over goddelijke openbaring en bevat voor christenen een objectieve waarheid. Toch is het belangrijk om ook op te merken dat de Bijbel een intersubjectieve dimensie bevat. Kennis en betekenis worden namelijk gevormd in de interactie tussen mensen. We vertoeven in een waarheid en door met elkaar in gesprek te gaan komen we tot méér waarheid. Niemand kan pretenderen: ‘ik heb de waarheid in pacht’ maar evengoed kan ook niemand zeggen: ‘Er is geen waarheid!’.