Het pausbezoek vormt een historische gebeurtenis en een gelegenheid om de katholieke wortels van onze regio te (her)ontdekken en waarderen. Bovendien, aangezien mensen spirituele verlangens hebben en meer zijn dan louter ‘menselijk kapitaal’, hoopt het Custodes Instituut dat het bezoek van de Heilige Vader een aanzet kan geven tot het herwaarderen van het sacrale in onze levens en de positieve rol van religie in onze samenleving.
I. Het Custodes Instituut benadrukt graag de positieve bijdrage van de katholieke religie aan onze beschaving. Zo fungeerde de katholieke kerk eeuwenlang als de morele en spirituele hoekstenen van onze beschaving en legde zij de basis voor recht, onderwijs, en de zorg voor de zwakken.[1] Van onderwijsinstellingen zoals de Katholieke Universiteit Leuven tot liefdadigheidsorganisaties en ziekenhuizen: de Kerk heeft een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van onze samenleving. Haar waarden, geworteld in de liefde voor de medemens, de waardigheid van het leven en de eerbied voor het transcendente, bieden ook vandaag antwoorden op de morele en ethische vraagstukken waar de moderne mens mee worstelt.
II. Het Custodes Instituut stelt echter een groeiende invloed van het ‘secularisme’ en ‘atheïsme’ vast. Hoewel verschillende atheïsten betogen dat religie overbodig is geworden, erkennen anderen dat de verzwakking van het christendom schadelijk kan zijn voor de maatschappelijke cohesie en de morele orde. Jürgen Habermas, bijvoorbeeld, erkende dat de moderne democratie haar wortels vindt in christelijke waarden en wijst erop dat de veronderstelling dat de staat neutraal kan zijn ten opzichte van alle wereldbeelden in de praktijk moeilijk houdbaar is. Hij stelt dat het morele fundament van de seculiere staat vaak voortkomt uit religieuze tradities, vooral die van het christendom, en dat het behoud van dit fundament essentieel is voor de stabiliteit van de samenleving.[2]
Zelfs Richard Dawkins, zowat de meest prominente New Atheïst, heeft zichzelf tot verrassing van velen omschreven als een Cultural Christian. Hoewel hij niet in de bovennatuurlijke aspecten van het christendom gelooft, meent hij zich thuis te voelen in de “christelijke ethos” en betreurt hij de afname van het christendom in Europa — een religie die hij “fundamenteel fatsoenlijk” labelde.
III. We zien dus dat zelfs sommige atheïstische denkers, vaak harde critici van religie, de rol van het christendom niet volledig kunnen ontkennen. De kerken bieden immers niet alleen een spiritueel thuis voor miljoenen gelovigen, maar functioneren ook als bronnen van moreel leiderschap en gemeenschapszin. De verzwakking van de Katholieke Kerk zou dan ook niet alleen een spirituele crisis inluiden, maar een bredere maatschappelijke en morele crisis, waarin gemeenschappen kwetsbaarder zijn voor nihilisme en moreel relativisme.
IV. In een tijd waarin individualisme en materialisme steeds meer de overhand lijken te nemen, roept paus Franciscus ons op om terug te keren naar een gemeenschapsgericht leven. Dit is precies waar de georganiseerde religie een belangrijke rol speelt die verder gaat dan het persoonlijke spirituele leven; namelijk het collectieve streven naar gerechtigheid en waarheid. De Katholieke Kerk, als geïnstitutionaliseerde gemeenschap van gelovigen, heeft de kracht om een dam op te werpen tegen de erosie van traditionele waarden en normen. Dit doet zij door haar constante aanwezigheid in het maatschappelijk debat en haar talrijke initiatieven die gericht zijn op de bescherming van het gezin, het leven, de sociale cohesie, de vrijheid van religie,… kortom, de beschaving.
V. Dit bezoek herinnert ons eraan dat, ondanks de uitdagingen waarmee de kerk wordt geconfronteerd, zij een lichtbaken blijft in de wereld en een bron van inspiratie voor hen die streven naar een betere, meer humane wereld. De boodschap van paus Franciscus in België zal ongetwijfeld een oproep zijn tot solidariteit en hoop, vooral gericht op jongeren en hen die lijden onder armoede en uitsluiting. Zijn bezoek biedt ons allen de kans om opnieuw te reflecteren over de onvervangbare waarde van religie en de kerk in het vormen van een rechtvaardige en morele samenleving.
Het Custodes Instituut verwelkomt paus Franciscus dan ook met open armen en herbevestigt het belang van een sterk georganiseerde Katholieke Kerk in de opbouw en het behoud van beschaving.
[1] zie, in dit verband, onder meer: GRZYMAŁA-BUSSE, A.M., Sacred foundations: the religious and medieval roots of the European state, Princeton, Princeton University Press, 2023; HOLLAND, T., Dominion: the making of the western mind., Londen, Abacus, 2019
[2] zie ook BÖCKENFÖRDE, E.-W., ‘The Rise of the State as a Process of Secularization [1967]’ in KÜNKLER, M. and STEIN, T. (eds.), Religion, Law, and Democracy: Selected Writings, 1 ed., s.l., Oxford University Press, 19 November 2020
0 Comments