David Monjaerts is de voorzitter van C’axent, een Vlaamse christelijke koepelorganisatie.

ROAN ASSELMAN: David, wie door onze steden loopt, ziet de ene mooie kerk na de andere. Sommige ervan worden tijdelijk uitgeleend aan seculiere organisaties of werden zelfs helemaal herbestemd. Wat vindt u van deze trend?

DAVID MONJAERTS: Elke kerk is een sacrale plaats, of het nu een moderne is of niet. Een groot deel van dit probleem ligt in het feit dat men in de jaren ‘50 en ‘60 veel nieuwe en moderne kerken heeft gebouwd omdat de bevolking toenam. Maar vanaf de jaren ’70 nam het secularisme ook toe, waardoor wij nu met een groot aantal kerken zitten waar weinig tot geen gelovigen aanwezig zijn.

Voor plaatsen waar de kerk nog weinig religieuze invulling krijgt, kan natuurlijk worden gekeken naar een andere invulling. Mijn voorkeur gaat dan altijd uit naar nevenactiviteiten in plaats van een complete herbestemming. Zo hebben wij bijvoorbeeld in Antwerpen de Sint-Amanduskerk, waar men in de kelder samen met de buurt en geïnteresseerde Antwerpenaren witloof teelt. Dit trekt nieuwe mensen naar het kerkgebouw, terwijl de eucharistievieringen gewoon kunnen doorgaan.

Als een kerk wordt omgebouwd tot een rovershol, waar enkel de macht van de handel van belang is, wringt dit bij mij meer. Zo is er het bekende voorbeeld van de kerk te Gent die werd omgebouwd tot een supermarkt.

Welke plaats heeft de overheid in dit verhaal? Hoe dient zij het christelijk patrimonium te beschermen?

Bij de herbestemming van kerken worden steeds meerdere betrokkenen aan tafel gebracht om de toekomst uit te stippelen. Toch zijn er altijd tragedies verbonden aan het wegvallen van een kerk. Volgens mij dient de overheid meer de nevenbestemmingen te stimuleren, in plaats van de herbestemmingen. Indien een herbestemming toch de enige mogelijkheid is, dan zou er naar mijn mening eerst een stimulans moeten worden gegeven om andere christelijke gemeenschappen hier hun intrek te laten nemen. Vervolgens moet er worden gekeken naar wat er kan worden gedaan ten voordele van de buurt. Via volksbevragingen zou de buurt kunnen meedenken over een waardige herbestemming.

Denkt u dat onze samenleving nog in staat is om architecturale meesterwerken als de kathedraal van Antwerpen te bouwen? Hebben we nog de wil, de inspiratie?

Net zoals met zovele zaken in de samenleving, is er ook in de architecturale wereld het geval van de massaproductie. Of je nu in België, Frankrijk of Duitsland rondloopt, de kans dat je dezelfde soorten moderne gebouwen tegenkomt is groot. Toch is de architecturale wereld niet compleet haar ziel voor de lokale eigenheid kwijt. De Sagrada Família in Spanje is bijvoorbeeld een nieuwe kathedraal die pas in 2026 afgewerkt zal worden, en toch heeft het een heel uniek karakter. Ook de kathedraal van Antwerpen werd recent met steun van de provincie geheel gerenoveerd. Wij hebben dus zeker het talent nog om prachtige meesterwerken te bouwen.

Doet het pijn om kerken te zien verdwijnen en moskeeën te zien verschijnen?

Het klopt dat er binnen de Katholieke Kerk een daling van gelovigen waar te nemen valt. Hoewel er ook hoopvolle cijfers zijn zoals een groei in volwassen dopelingen, blijft het een feit dat het totale aantal afneemt. Er zijn natuurlijk andere christelijke gemeenschappen die groeien, maar vaak geen kerkgebouw ter beschikking hebben of daar nood aan hebben en dus vaak hun vieringen laten doorgaan in de zogenaamde garagekerken. Het christendom blijft zich dus wel over België verspreiden, hetzij in andere vormen. Ik zie dat dan ook vooral als een hoopvol signaal dat mijn religie blijft bestaan. En zelfs al komen er ook moskeeën bij: het blijft een peulenschil tegenover de christelijke gebouwen waarvan je er in elk dorp wel meerdere zal vinden.